Toen mij gevraagd werd om mee te doen met de brievenreeks over zorgen voor je ziel in Corona tijd, dacht ik: dat doe ik wel even. Maar dat viel vies tegen. Ik merkte tijdens het schrijven dat boosheid en frustratie overheers-ten. Niet alleen wat betreft de maatregelen, maar vooral over de gevolgen ervan. Ik merkte dat ik hetgeen er in de media gezegd werd niet kon rijmen met dat wat mijn gezonde verstand en intuïtie mij zei. Bij mij overheerste een gevoel van er klopt iets niet. Voor alle duidelijkheid: het is natuurlijk vreselijk voor mensen die ziek zijn geworden en overleden zijn aan Covid-19. En voor de nabestaanden en degenen die keihard hebben gewerkt om de zieken te verplegen. Maar ik wil in deze brief vooral mijn worsteling laten zien en de vragen die deze hele crisis bij mij opgeroepen heeft.
Ik zat en zit vol met vragen.
Waarom werden we elke dag op de hoogte gehouden van het aantal op-names en doden door Covid -19? En nu wekelijks over het aantal besmet-tingen. Wat dit in mijn ogen doet is mensen onnodig ongerust en bang maken.
Uit onderzoek blijkt dat angst en zeker langdurige / chronische angst te veel stress geeft, wat een negatieve invloed heeft op de weerstand. Daar-door worden mensen juist vatbaarder voor ziektes, waaronder infecties. We worden toch ook niet dagelijks op de hoogte gehouden van het aantal sterfgevallen door verkeersongelukken, suïcides, roken, hart-en vaatziek-ten of door kanker? En hoe zit het met het aantal mensen dat herstelt na de infectie? Mijn punt is: cijfers zeggen niks als het niet in een context ge-plaatst wordt, zoals het aantal zieken / opnamen /doden ten opzichte van het totaal aantal inwoners of uitgesplitst naar leeftijd.
Een ander ding waarover ik me erg verbaas in de hele berichtgeving en discussie rondom dit virus is dat niemand lijkt stil te staan bij hoe wij ons verhouden tot lijden, ziekte en de dood. Blijf gezond is het motto. Hoezo? Er zijn toch ook legio mensen die kampen met ziekte en lichamelijke beper-kingen. Hoe moeten zij zich voelen onder dit alles? Moeten we niet eerder zeggen: houd je stress laag en leef een zinvol leven met de mogelijkheden en onmogelijkheden die je hebt. Gezond of ziek.
En hebben we de kwetsbare mensen gevraagd wat zij zouden willen? Ge-dwongen isolatie in de hoop niet besmet te worden of liever normaal (fy-siek) contact met dierbaren met het risico ernstig ziek te worden en mis-schien te overlijden? Nu is er een keuze voor hen gemaakt, namelijk (ge-dwongen) isolatie, wat voor een aantal mensen heeft geleid tot ernstige vereenzaming met de dood tot gevolg. Wij mensen zijn sociale wezens en hebben fysiek contact nodig om te overleven!
Het lijkt erop dat deze pandemie, in elk geval mij, duidelijk heeft gemaakt wat echt belangrijk is in het leven, namelijk liefde, vrienden en familie en contact met anderen. Het leven is niet maakbaar en we hebben er geen controle over. We weten niet meer hoe om te gaan met tegenslagen en lij-den en uiteindelijk met onze sterfelijkheid. Hoe naar ook, maar ziekte en dood horen bij het leven.
Voor mij persoonlijk betekenden de maatregelen dat ik noodgedwongen thuis moest werken. Dat was wennen en onwennig. Het voordeel van thuiswerken was vooral geen reistijd. Maar voor mij waren de nadelen gro-ter. Het kostte me een paar weken voordat ik een bepaalde ritme en re-gelmaat gevonden had. De hele dag beeldbellen vond ik intensiever dan gesprekken in de spreekkamer. Aan het einde van een werkdag was ik dan ook op en kwam er niet veel meer uit mijn handen.
Het bovenstaande maakte dat ik me onrustig en verward voelde. Alsof ik in een andere realiteit beland was. En omdat ik nauwelijks anderen om mij heen diezelfde (kritische) vragen hoorde stellen, dacht ik dat ik de enige was die hiermee worstelde. Dat voelde alleen en eenzaam. Het voelde alsof ik op drijfzand terecht gekomen was door alle emoties die door me heen gingen. En ik realiseerde me dat ik daar iets positiefs tegenover moest stellen om niet te verzuipen. Ik zocht naar activiteiten om mezelf af te leiden en mijn gedachten te verzetten. Soms deed ik helemaal niks en kon alleen voor me uit staren. Op andere momenten maakte ik een legpuz-zel van 1000 – 2000 stukken. Ik heb nog nooit zoveel gepuzzeld als de af-gelopen maanden. Zo heerlijk. Concentreren op het ene puzzelstukje en waar deze gelegd moet worden, maakte dat mijn hoofd leeg werd van an-dere gedachten. Ook Netflix werd een goede vriendin. Even een serie bin-ge watchen of een goede film kijken. Meegevoerd worden in een andere wereld. Dit effect merk ik ook wanneer ik een goed boek lees.
Ik nam vaker de tijd om even stil te worden, vaker in de bijbel te lezen en hierover na te denken. En niet te vergeten het bidden van de rozenkrans. Het herhalende gebed van het Wees Gegroet zorgt voor rust in mijn hoofd, wetende dat ik mijn zorgen in de handen van Maria en via haar in die van Jezus mag leggen. Maar ook tuinieren was me dierbaarder dan ooit. Ik heb een klein balkon, maar deze staat inmiddels vol met planten.
De onrust bleef echter overheersen totdat ik een artikel in de Volkskrant las, waarin medisch ethicus Edwin Kompanje verwoorde, wat ik al die maanden aanvoelde (5-6-2020). Ineens daalde er een rust op me neer, alsof ik niet meer alert hoefde te zijn. Daarna kwam ik op het spoor van meer kritische wetenschappers die hun bedenkingen hadden bij hoe we met dit virus omgaan en de massale lockdown maatregelen wereldwijd. Daarbij viel het op dat vrijwel iedereen begrip kon opbrengen voor de maatregelen in de eerste weken. Toen niemand wist hoe het virus zich zou gedragen en welk impact het had op de morbiditeit en mortaliteit. Maar in-middels zijn we een half jaar verder en weten we dat dit niet het killervirus is waar iedereen bang voor was. De sterftecijfers en de ernst zijn vergelijk-baar met die van een ernstige griep. (zie website RIVM en centraal bureau voor de statistiek). En inmiddels lijken de voortdurende maatregelen steeds meer schade te berokkenen. Collateral damage wordt dit genoemd. Daarbij denk ik aan mensen die in financiële problemen komen, bedrijven die failliet gaan, toenemende werkeloosheid, mensen die uitstellen om naar de dokter te gaan, uitstel van niet urgente behandelingen, etc. Recent zag ik op het nieuws dat het aantal amputaties is toegenomen omdat men-sen te laat naar de dokter zijn gegaan met infecties aan hun ledematen met name aan de voeten. Ik hoor steeds meer mensen zeggen dat ze op zijn en somber. Al deze factoren zullen een negatief effect zal hebben op het leven en welbevinden van mensen. De tijd zal het leren, maar het zal me niet verbazen dat de komende jaren er uiteindelijk meer mensen zullen overlijden als gevolg van de maatregelen dan er nu aan het virus zelf.
Het “ nieuwe normaal” is wat mij betreft nog steeds het “ nieuwe abnor-maal”.
Het blijft zoeken naar een balans en ik laat me daarbij leiden door mijn intu-itie en kritische blik, ook als dat tegen de huidige adviezen ingaat. Want een ding is mij wel duidelijk geworden: om mijn ziel gezond te houden heb ik normaal menselijk contact nodig zoals dat voor de coronamaatregelen gebruikelijk was.
Dus laten we vooral onze handen blijven wassen en thuis blijven wanneer we ziek zijn, maar elkaar ook weer nabij zijn en eens een goede knuffel ge-ven (met wederzijdse instemming natuurlijk) om onze weerstand te vergro-ten. Ik ben ervan overtuigd dat dat langer vol te houden is, beter is voor onze mentale en waarschijnlijk ook fysieke gezondheid en ons gelukkiger zal maken. Mij in elk geval wel.
Mw. Suzanna Varszegi, o.p.
Lekendominicaan en psychiater